TΛNNΞЯ Konu tarihi: 22 Şubat 2012 Paylaş Konu tarihi: 22 Şubat 2012 Christopher Sholes, yoldaşı Carlos Glidden ilə bir nömrələmə maşını icad etdi. Daha sonra bu maşını hərf basma maşınına çevirməyə qərar verdilər. Sholesin maşını bu günki makinaların atasıdır və az qala eyni prinsiplə işlə/çalışar. Makinada eyni anda iki xarakterə basdığınızda kağıza doğru hərəkət edən qollar bir-birinin üzərinə gələrək sıxışmağa niyə/səbəb ola bilər və nə qədər sürətli yazarsanız bu sıxışma ehtimalı o qədər yüksəkdir. Sholes texniki olaraq aşa bilmədiyi bu problemi ən üzv endirmək üçün istifadəçilərin sürətli yazmasını maneə törətmənin yollarını axtarmışdır, bunun üçün də hərflərin yerlərini ala bildiyinə qarışdıraraq İngiliscədə ən çox istifadə edilən hərfləri barmaqların ən çətin çata biləcəyi yerlərə yerləşdirməyi uyğun hesab edər və Q klaviatura adını verdiyimiz hərf düzülməsi ortaya çıxar. Q standartı müasir bir mühəndislik məhsulu olmaqdan çox uzaqdır. Uzun illər tənqid mövzusu olan bu vəziyyət; makina ustalarının Q klaviaturaya olan mövcud vərdişləri və bazarın Q klaviatura tərəfindən çoxdan zəbt edilmiş olması səbəbiylə və 40 milyon makinanın dəyişdirilmə xərci ortaya çıxınca təhlil edilməmişdir. Q Klaviaturanın bu təsadüfi hərf düzülməsi İngiliscə yazımı çətinləşdirdiyindən İngiliscəyə uyğun bir standart inkişaf etdirmək üçün Vaşinqton State Universitetindən Prof. Dr. August Dvorak, 1932-ci ildə İngiliscədə çox istifadə edilən hərflərin klaviaturanın ən asan çatıla bilər yeri olan orta sırasına toplandığı bir klaviatura düzülməsi təklif edər. Dvorakın araşdırmalarına görə, sekretarların barmaqları gündəlik yazı işləri əsnasında Q klaviaturada 16 mil yol al/götürərkən Dvorak klaviaturasında yalnız 1 mil yol al/götürməkdədir. İfadə edilən saylı səbəblərdən ötəri Dvorakın klaviaturası yayıla bilməz və itib gedər. Müasir olmayan və elmi təməli olmayan Q standartı günümüzə qədər hakimiyyətini davam etdirməyi bacarmışdır. Kompüterlər çıxdıqdan sonra da daha əvvəldən on barmaq yazmağı öyrənənlərin işini çətinləşdirməmək məqsədiylə eyni sistem qorunmuşdur. Q Klaviatura standartı Türkiyədə kompüterlərin yayılmasıyla birlikdə geniş şəkildə istifadə edilməyə başlanmışdır, ancaq Türkcəyə uyğun deyil. Çünki Q klaviaturada, Türkcədə ən çox istifadə edilən hərflər, əlverişsiz bir şəkildə yerləşmiş vəziyyətdədir. Klaviaturaların yaradılmasında bir Dünya standartı yoxdur və dəyişik dilləri danışan cəmiyyətlərin səs, heca və hərf imtiyazları var olduqca dünyanın tək bir standartı ola bilməz də. Məsələn Türkcədəki "ı" hərfi, başda İngiliscə olmaq üzrə bir çox dillərin əlifbasında yoxdur. Eyni şəkildə "ğ, ç, ş, ö, ü" hərfləri də bir çox dillərdə yoxdur. Səs olaraq mövcud olan dillərdə də dəyişik hərflərlə, bəzən bir neçə dəyişik hərfin bir-birini izləməsiylə ifadə edilməkdədir. Bunları dünya standartı olaraq birləşdirmək bu gün üçün heç düşünülmədiyi kimi, dəyişik dillərdəki səslərinin və hərflərinin çoxunun eyni novu Latın əlifbasını müştereken istifadə edən İngilis, Fransız və Alman klaviaturalarında da "é, è, ê, ç, ö, ü, ß" kimi imtiyazlar üçün bu ölkələrdə öz dillərinin xüsusiyyətlərinə görə təşkil edilmiş fərqli klaviaturalar var. Xülasə olaraq klaviaturalarda tək bir dünya standartı olması lazım olmamaqdadır. YAXŞI F STANDARTI? Elmi təməllərə söykənən standart bir Türk klaviaturası inkişaf etdirilməsinin zəruriliyinə inanan Lütfkarlıq Məğlub et/yeyilər, TDK bələdçisindəki 29 min 934 sözün statistikini al/götürdü, 183 min 596 hərfin qaç/neçə dəfə istifadə edildiyini təyin etdi. Barmaqlarının rentgenlərini çəkdirdi, əzələ, sinir sistemini inceletti; fiziki gücləri və hərəkət xüsusiyyətləri təsbit etdi. O gün edilən işlərə görə Türkcədə ən çox istifadə edilən beş hərfin sırasıyla, a, e, k, i və m olduğu ortaya çıxmış. İş yükünü hər iki ələ bərabər paylaşdırmaq üçün də sol əl təxminən yüzdə 49, sağ əl də yüzdə 51 nisbətində istifadə ediləcək şəkildə hərflər yerləşdirilmiş. Beləcə bu gün istifadə etdiyimiz F standartı ortaya çıxarılmış. 1946dan etibarən makina müəllimi sifəti ilə davam etdirdiyi bu işlərinin diqqətə alınmasını ancaq 1955də bacara bilmiş. F standartının aqibəti Dvorakın İngiliscə üçün meydana gətirdiyi standarta bənzəməməli idi. O günlərdə Türkiyədə 40 minə yaxın yazı maşını mövcud idi. Bu maşınların F standartına çevrilməsi və yeni idxal ediləcək və çıxarılacaq maşınların da buna görə təşkil edilməsi lazım idi. Bu iş, yeni bir standart inkişaf etdirməkdən çox daha çətin idi. Xarici mütəxəssislərlə də gücləndirilmiş İxtisas Komissiyasıntərəfindən yaradılan on barmaq üsulu ilə Türkcə üçün uyğun F düzülməsi 20 Oktyabr 1955də standart Türkcə klaviatura olaraq qəbul edilib gömrük qanunlarına "bundan sonrakı idxalat, standart Türk klaviaturasına uyğun olacaq" deyə bir maddə əlavə olunmuşdur. Ancaq böyük xərci və çətinliyindən ötəri mövcud yazı maşınlarının olduğu kimi buraxılmasına qərar verilmişdir. Türkiyədəki bütün makinanın Milli Klaviaturaya çevrilməsi, 1963-cü ildə Gömrüklər Qanununa əlavə olunması və 1974-cü ildə Türk Standartları İnstitutu tərəfindən Zəruri Standart olaraq təsdiqlənilməsiylə dəqiqləşmişdir. Bir başqa maraqlı vəziyyət isə F klaviaturanın İngiliscə üçün də çox uyğun olduğu gerçəyidir. Edilən bir təcrübədə F klaviaturanı 10 barmaq yazan bir təcrübəlik ilə Q klaviaturanı 10 barmaq yazan təcrübəliklərə eyni İngiliscə mətn/mətin verilmiş. Q Klaviatura istifadə edənlər dəqiqədə ortalama 32-35 söz yazarkən F klaviatura istifadə edən 72 söz yazmış. İndiki vaxtda Q klaviatura yayılsa da Türkcəni F klaviaturayla sekretarın sürətinə çatmaq o qədər də mümkün görünmür. SONRA NƏ OLDU? Uzun illər bütün kompüter və yazı maşınları F klaviatura olaraq idxal edilməyə davam edildi. Ancaq xüsusilə istehsal bantındakı dizüstü kompüterlərin klaviaturalarını F standartına çevirmə xərci masaüstü klaviaturalarından çox olduğu üçün 1990-cı illərdə yayılan dizüstü kompüterlərdəki qiymət fərqi istifadəçiləri daşındıracaq səviyyəyə gəlməyə başlamışdı. Nəticədə rəflər Q klaviaturalar ilə dolmaya başladı. O günlərdəki mənzərəyə görə yeni texnologiya olaraq görülən dizüstü sistemlərdə və yeni kompüterlərdə qəşəng Q klaviaturalar rəfləri bəzəklərkən qarşısında F klaviaturalı köhnə kompüterlər və köhnə makinalar dayanırdı. NİYƏ/SƏBƏB F KLAVİATURA? F klaviaturaya yeni nəsil lazım olan əhəmiyyəti vermiş olsaydı bəlkə bu gün ölkə tərəfindən standartlara pul vermə vərdişimiz olmayacaqdı. Milli proqram; yerli malı daha asan mənimsənə bilər fəlsəfələr olacaqdılar. Cihazlar və texnologiyalarda Türkcə dəstəyi ol/tapılmazsa ölkəmizdə çox ciddi mədəniyyət erozyonu ortaya çıxacaq. İnternetin yayılmasıyla birlikdə yeni sözlər(!) həyatımıza girmiş; dilimik təhlükəyə düşmüşdür. Bizim sahib çıxmadığımız bir dilə istehsalçıların sahib çıxması gözlənilə bilməz. Q klaviaturanın bu qədər yayıldığı bir mühitdə F klaviaturaya keçişin çox çətin olduğu aşkardır. Lakin texnologiyanın şərh olunmasının model nömrəsinin oxunmasından və ya istehsal tarixinə baxılmasından ibarət olmadığı, bizim yenilik olaraq gördüyümüz hadisələrin uzun vəd edə ölkə mənfəətlərimizə zərər verə biləcəyi göz ardı edilməməsi lazım olan bir həssaslıq olaraq qiymətləndirilməlidir. Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
Guest Musa_ Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Təşəkkürlər Azər Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
TΛNNΞЯ Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 mövzunu açan Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Dəyməz buyur xoşdu Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
Tofiq Huseynov Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Təşəkkürlər... Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
TΛNNΞЯ Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 mövzunu açan Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Dəyməz buyur Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
nurik111 Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 tesekkur bunun hamsin sən yazmisan he ,? Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
TΛNNΞЯ Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 mövzunu açan Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Hə məlumatları ingilis saytlarından alıram sonra tərcümə edirəm sözlər qarışır sonrada əzabla cümlələri düzəldirəm bir yazı 1 saata arada türklərində köməyi dəyir Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
zeus Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Çox sağol Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
TΛNNΞЯ Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 mövzunu açan Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Sizlər sağolun Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
=== Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Maraqlı idi Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
ZAUR_033 Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Tanner sag ol unide çox lazım olur mənə təşəkkürlər Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
TΛNNΞЯ Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 mövzunu açan Paylaş Mesaj tarihi: 22 Şubat 2012 Dostlar siz sağolun Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
-Rovshan- Mesaj tarihi: 6 Ağustos 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 6 Ağustos 2012 Tesekkurler Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
Kamran Cavadov Mesaj tarihi: 2 Aralık 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 2 Aralık 2012 ...məlumat üçün təşəkkür... Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
-Rovshan- Mesaj tarihi: 2 Aralık 2012 Paylaş Mesaj tarihi: 2 Aralık 2012 maraqlıdır Alıntı Link to comment Share on other sites More sharing options...
Recommended Posts
Sohbete katıl
Şimdi mesajını gönderebilir ve daha sonra kayıt olabilirsin. Bir hesabın varsa, hesabınla göndermek için şimdi oturum aç.